‘Elkano’ opera 2
tStyles DefLockedState=”false” LatentStyleCount=”156″>
ELKANO [LAU EKITALDIKO OPERA, LEHEN ALDIZ ARGITARATUA] 175
f. 14
SUGBU:
LAGO: –
SUGBU: —
LAGO: —
SUGBU: —
LAGO: —
SUGBU: —
LAGO: —
f. 15
SUGBU: —
LAGO: —
SUGBU: —
LAGO: —
SUGBU: —
LAGO: —
(Sughu lleva las cajas)
Ezin ikusirik aren fama inbidiyaz urtzen dirá,
Batzar batean jarriko diozkate ainbeste gezur eta zelat,
Progatu nairik Elkano dala lapur, erabe, koldaf ^ bat.
Gezur etoia!
Guri zer zaigu? Bere jaioterrikoak
Agirían jarriko dizkate eginte itsusi txarkoak.
Errez probatu lezake Elkanok gezurra dala guzia,
Eta beti aurren eman duela lagunarentzat bizia.
Proba lezake, bainan zepo bat preparatu diot nik,
Nun zalantz gabe eroriko dan betiko deshonraturik.
Zer egin dezu?
Bere etsaiak aitortu ditut erabat,
Gure etxean dauzkala Elkanok urrespil aundi gogor bat,
Batzarrak bertan bigalduko du,
Justizia guregana, kutxa aundi orí idikiko du.
Alferriketako lana. Or ez du ezertxo bilatuko.
Bilatuko du Molukok nerí emandakoa,
Eta or jarriko deguna.
Oh, izutzen naiz. Elkano hilko da! Hilko du lotsak'*^…
Hil… hilko dala. Ez zuen berak hil nere aita?
Egia. (Jakingo halu gezurra dala)
Zer pentsatzen dezu, Sugbu?
Pentsatzen gaur bengantza daukagula seguru.
Bereala bada kutx ortara pasa zazkigun bi kaja.
Bada gaur bertan etorriko da entzundetik justizia.
Ni bitartean nere jazkaia betikoa jantziko det,
Ta itxongo degu gure bengantza. Ainbat sufritu nezaket.
*' Gainmarratua: likits. Parentesian: (collón).
"" Gainmarratua: orrek hai hilko duela.
176 SERARN BAROJA
SUGBU: —
OFIZIAL: –
SUGBU: —
Emen bizi duk Elkano jauna?
Emen bertan, baina oraindik ez da bueltatu''^
Eman zaiozu, eman bakarrik
Kutxaldi eder bat, baliyosoa,
Elkano, galduba zera,
Zure omena dijoa gaur itzaltzera.
f. 16 {Laisterka Sughii, Elkano dator)
Bukatua dago dena.
LAGO: —
SUGBU: —
LAGO: —
SUGBU: —
LAGO: —
ELKANO:
LAGO: —
ELKANO:
Ekatzu giltza.
Orizu, Lago.
Zoaz.
Banoa. Zer pena!
Bengatutzera noa txit laster,
Bainan nere biyotz dena
Alaiatua iduki bearrean
Sentitzen du etsimena.
Elkano dator, beti bezela,
Otzikara batek ñau artzen,
Nere petxua gorroinka dabil,
Arpegia zait bekartzen.
Lago nere semea, negoan deseatua etortzeko
Zure ondora, eta zurekin bakarrik hitz egiteko
Eta arpegia begiratzeko ase arte.
Ematen nazu neurrigabeko poz bat aundia ontarte.
Nere semea, nere laguna, bear dizut konfiyatu sekreto
bat.]
Neri?
Bai. Humetzat artuko nazu**, erotzat,
Bainan esan bear dizut gauza bat.
Enamoratua nago.
'*'' Gainmarratua: hainan ez dago.
"** Oharra aldamenean: suponer: ifrenizatu.
Aldaera: Naiz erotzat artu, naiz zorotzat
Aditu nazazu, Lago.
LAGO: Aditzen zaitut, sekretu hori.
ELKANO: Enamoratua nago.
ELKANO [LAU EKITALDIKO OPERA, LEHEN ALDIZ ARGITARATUA] 177
f. 17
LAGO:
ELKANO: —
LAGO: —
ELKANO: —
LAGO: —
ELKANO: —
LAGO: —
ELKANO: —
LAGO: — [Aparte]
ELKANO: —
f. 18
LAGO: —
ELKANO:
LAGO: —
Enamoratua. Norbait maite, arekin pentsatu,
arekin loak artu,
Arekin esnatu, arekin bizi, arekin hiltzea deseatu.
Hori da enamoratua egotea.
Bai, bai, zuk esan bezela,
Dena eman, dena eskini, bizia.
Dezu inor orrela?
Bai.
Zein?
Aingerurik ederrena.
Aingerua zerukoa.
Bai, kontatuko dizut, nere humea, neri gertatutakoa
Eranegun nijoala karrikatik
Ikusi nuen ertentzen Txanzileriko jauregitik
Dama eder bat nere bi etsai gorrotatuagoen erdian.
Oh, bai, ni nintzan, zer sentitzen det,
Zer da nik inoiz gozatu ez detan alegeri aundi"^ au?
Iduritzen zitzaidan zerua ikusten nuela,
Eta gelditu nintzan arritua, itsua.
Pasa zan ta galdu nuen.
Bainan galdetu nion bati
Zein zan eta esan zuen.
Doña Blanca de Luzón da dama eder hori,
Colonen lagun eta Indietako printzesa baten alaba''^
Zeren ederra! Zenbat maite detan!
Oh, Elkano, maite dezu.
Lago, nere humea, ez nazazula orrela begiratu,
Zergatik bere edertasunak ala saturatu
Dizkit biyotza, anima eta begiak,
Eze zure arpegian ere ikusten det arena<k>.
Ikusten dezu.
*" Gainmarratua eta ordez gainean: ugainti (inundante).
^^ Gainmarratua: dama aherats hat… Cristóbal…
178 SERAFÍN BAROJA
ELKANO:
f. 19
LAGO: —
ELKANO: —
SUGBU: —
LAGO: —
ELKANO: —
JUEZ: —
ELKANO: —
JUEZ: —
ELKANO: —
JUEZ: —
ELKANO: —
SUGBU: —
KORO: —
(Juezak aterat:
JUEZ: —
KORO: —
Bai, gainera gaur bertan ikusi det Txanzileri ara
Joan naizenean Tribunal orren aurrera,
Zoroa naizela esango dezu,
Iduritu zait begiratu nauela.
Lago, nere humea, esaten dizut maite detala,
Eta ez detala beste inor maiteko.
Nere biyotzak artutzen
Du gustora juramentu au.
Oh, Blanca, zu ere maite zaitut nere Lago.
Eta tribunal hori?
Zer zait neri, nere barrena trankil badago?
Erantzun diotet leialki egin dizkitetan galde zelatariai,
Bainan zer zait hori guzia?
Blanca, oh aingerua!
Elkano jauna, Juez bat or dator berorri eskatzen duela'*^.
Galdua da betiko.
Aurrera, denak pasa ditezela.
Justiziy
aren honran ta izenan nator ni zure etxera,
Ondo etorria, honratzat daukat, emen nagusi zu zera.
Pauso bat emango det.
Agindu zazu, nik dakit obeditzen bakarrik.
Kutxa eder hori ikusi nai det bakarrik.
Lago, giltza bereala. Nere biyotza zait estutzen.
Bengantza izugarria orain degu murutzen.
Aundi nai orren antuste aundia orain da dena irauzi,
Lurperatua izango zera, orain ez zera nagusi.
en du kaja eta etortzen da aurrenera eta ateratzen du xapeleta)
Zer ikusten det?
Orain da gauza.
Gainmarratua: Kontzejuko jendearekin.
ELKANO [LAU EKITALDIKO OPERA, LEHEN ALDIZ ARGITARATUA] 179
LAGO: — Galdua da. Nik galdu det.
JUEZ: —{Letu ta gero ateratzen du ezkutu bat)
Zu, Juan Sebastian Elkano,nere eskuen bidetik
Errege aundiak kutxatxo ontan ematen dizu gloria,
Emen urreaz daukazu egina zure famaren adia,
Primas me circumdediste, esan dizu enperadoreak
Ona nun dauden urrez jarriak, jaunak, ona eraudeak.
Izango zera beti aundia zure famaren gaizetzat,
f.21 Elkano aundia, adiyo jaunak, gabiltzan gure nai onak zuretzat.
KORO: — Glori aundia, ornen ederra Elkano famosoari,
Glori aundia, ornen ederra, gloria Magallanes!,
Oh Lago, Elkano, nere semea beldur aundia zenuan,
Beldur aundia ta zuk Lago, nik pentsatzen nuen Blancagan*.
AKT0 4
Cubierta de un buque. Tempestad
ESZENA 1
Sugbu eta Lago
SUGBU: — Lauak oraindik salba gindezke
Ontziak duben botean,
Gure itsasoetan arkitzen gera,
Lurrak ditugu urrean.
LAGO: — Ezin litezke itsaso onekin,
Seguruago gaude emen,
Botean lauok hilko ginake
Ontzi gainean bainon len.
SUGBU: — Gure ugarteak bertan ditugu,
Botea da segurua,
Hirurak gera fuerteak eta
Itsas jaitera eginak.
Oh, Lago, ez zaitut emen utziko
Neretzat zerade daña.
Zu, nere humea salbatzea da
Nere aurreneko lokana.
™ Bi azken bertsolerroak ez daude argi, eta beste batzuek gainmarraturik daude.
Ondoren Gipuzkoar marinel zerrenda dator gainmarraturik sorlekua adieraziz: Juan de Echaide
(Donostia), Domingo de Arrióla (Deba), Juan de Agirre (Deba), Domingo de Amasa…
180 SERAFÍN BAROJA
f.23
ESZENA 2
ELKANO: — Gogorra dago itsasoa ta gogorra dago zerua,
Lan aundia emango digu arrats koleratua<k>.
(Da órdenes con una bocina. Detrás de él los indios aterrados. Ruido, gritos.)
SUGBU: —
LAGO:
ELKANO:
Marinelen itzuli eritua,
Indiyo erabe, likits, kaio doilorra,
Hilan bertan iges nai uben
Egin abere faltsoa.
Oh, nere Sugbu, nere lagunak,
Eritua dago,
Infemuetan egon bear luke
Ez, ez, barka zaiozute.
Eldu (Da órdenes).
Hiltzera noa. Lago,
Ez zuen hil zure aita Elkanok.
LAGO: Zer esan dezu?
ELKANO:
LAGO: —
ELKANO:
LAGO: —
ELKANO:
Egia, ez zuen <hil>.
Orduan, zeinek?
Rabelok.
Estalpe misterioso, ni bakarrik,
Nere anima bakarrik,
Nere espiritua bakarrik,
Beste Ízate eta beste gauzetatik,
Beste espiritu oietatik separatua,
Ez naute ligatzen gauz oiekin
Beren oiuak, beren orroak besterik.
Ezer ez nere sentimentuakin.
Átomo banatuak guziak,
Mundu bizi separatuak.
Baten salbazioa bestearen gaikera,
Denak salbatu naiean naiz beste guziak hil.
Zer soledadea!
Oh, Blanca nerea,
Ez dezu sentitzen zure leizian nerea?
Bai, sentitzen det, Elkano.
Ala balitz nerekin egongo zina.
ELKANO [LAU EKITALDIKO OPERA, LEHEN ALDIZ ARGITARATUA] 181
LAGO: —
ELKANO:
f.25
AIZEAK:
ITSASOAK: —
ZERUAK: —
BALEAR:
f.26
GUZIAK:
Zurekin nago.
Oh elementuak! oh mundua!
Bada zerbait zuek bainon aundiagoa
Gizonen barrenen gordea.
Zer nai digute gipuztar oiek?
Gure egoak kateatu?
Gurekin neurtu leian ta gure
Orroengandik burlatu?
Espainiako lurbira txikarren
Seme zoro, kazkarrenak,
Zer darabilte gure gainean
Izan nairik beti aurrenak?
Laino, brum beltz, odoiaz eleak
Naiz ipini eragotzat,
Euskaldun oiek beti aurrera
Dijoaz. Nora dijoaz?
Itsas denetan dabiltza jartzen
Beren semeen izenak,
Gure bizkarran aurrenekoak
Bezela bumi arpoienak.
Gurí jarraika donostiar bat<ek>
Orain sei sekul jo zuen
Terranobako lurra aurrena,
Izena zuen Etxaide.
Mundu guzian biziko dirá
Munduak ez badu buka,
Elkano, Okendo, Lezo, Legazpi,
Urdaneta ta Txurruka".
[HEMEN BUKATZEN DA OPERAREN ESKUZKRIBUA]
" Azpian beste luma molde itzalagoz:… Amasa, Lazcano, Mujika, Urdaneta ta Legazpi, Garro,
Aramhuru, Alaga, Iturain, Lizarraga ta Rekalde, Machín Jsasti, Oquendo hiyac, Zuhieta ta Ugalde.